Celem opracowania jest określenie skali i warunków dzierżaw gruntów rolnych w indywidualnych gospodarstwach rolnych i ich wpływu na kształtowanie struktury obszarowej gospodarstw, możliwości rozwoju obrotu dzierżawnego, głównie międzysąsiedzkiego, a także występujących trudności w tym segmencie rynku ziemi rolnej. Analizę wykonano na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego i Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa oraz wyników wieloletnich, reprezentatywnych dla gospodarstw indywidualnych badań terenowych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowego Instytutu Badawczego, głównie z lat 2011 i 2020. Przeprowadzona analiza wykazała rozwój rynku dzierżaw, głównie międzysąsiedzkich, i coraz większy wpływ dzierżaw na wzrost wyposażenia w ziemię indywidualnych gospodarstw rolnych. W latach 2011–2020 udział indywidualnych gospodarstw rolnych zorganizowanych z gruntami dzierżawionymi zwiększył się z 16 do 28%, a udział ziemi dzierżawionej w ogólnym obszarze ziemi będącej w dyspozycji rolników indywidualnych z 15 do 20%. Zwiększyła się również zbiorowość dzierżawiących większy obszar ziemi. Zmiany te były głównie konsekwencją wzrostu (o ok. 40%) obszaru ziemi dzierżawionej od sąsiadów. W sytuacji malejących zasobów nierozdysponowanej ziemi skarbowej i przywiązania do ojcowizny dzierżawny międzysąsiedzkie będą stanowić podstawowy sposób na wzrost wyposażenia w ziemię, a tym samym zwiększanie konkurencyjności gospodarstw towarowych. W konkluzji stwierdzono, że aby to jednak nastąpiło, konieczne jest przezwyciężanie głównych barier hamujących wzrost mobilności ziemi rolniczej poprzez instytucjonalne uregulowanie prywatnego rynku dzierżaw i podjęcie działań powodujących nakłonienie właścicieli nieruchomości rolnych, utrzymujących się z pozarolniczych źródeł, do wydzierżawiania nieużytkowanej przez siebie ziemi.