Dziedzictwo przyrodnicze nie jest wprost zdefiniowane w polskim prawodawstwie. Kryteria przyjęte przez UNESCO dla określania obiektów wpisanych na światową listę dziedzictwa przyrodniczego odnoszą się do „wyjątkowych zjawisk” i w związku z tym nie obejmują „pospolitego” dziedzictwa przyrodniczego obszarów wiejskich [17]. Ustawa o ochronie przyrody z 2004 roku mówi o „zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody”, na które składają się m.in. krajobraz, zieleń w miastach i wsiach oraz zadrzewienia [14]. Jednak w literaturze [6, 13], a także w debacie publicznej [7], coraz częściej podnoszony jest problem niewystarczającej ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego na podstawie obecnie obowiązujących przepisów. Dyskusja ta dotyczy szeregu dylematów związanych ze sposobami planowania i gospodarowania przestrzenią i nie może być całościowo omówiona w ramach niniejszego opracowania. W artykule podjęto temat jednego z czynników, który kształtuje oblicze obszarów wiejskich – programów odnowy wsi. Celem opracowania jest po pierwsze weryfikacja tezy, mówiącej, że realizowane obecnie plany odnowy miejscowości (będące podstawą ubiegania się o środki w ramach działania „odnowa wsi”) w większości nie przyczyniają się do ochrony dziedzictwa przyrodniczego obszarów wiejskich. Drugim celem jest sformułowanie wniosków, które mogą pomóc uczynić z przedmiotowych planów narzędzie służące zachowaniu walorów krajobrazu wiejskiego.