W przedstawionej analizie omówiono cechy rolnictwa województwa podlaskiego na tle wyników osiąganych przeciętnie w kraju w latach 2002 i 2012, a w przypadku wybranych wskaźników dokonano analizy występujących tendencji w okresie lat 2002-2012. Z przedstawionych porównań na przestrzeni analizowanych lat wynika, iż w województwie podlaskim o stopniu wykorzystania potencjału produkcyjnego rolnictwa decydują warunki przyrodnicze (wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej na poziomie 55 pkt, udział obszarów ONW wynoszący 93%), a także organizacyjno-ekonomiczne jak: udział TUZ w strukturze użytkowania gruntów wynoszący w 2012 r. 39%, średnia wielkość gospodarstwa na poziomie 13,3 ha UR, udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych obejmujący 58% gleb. Na uwagę zasługuje fakt, iż pozytywną zmianą województwa podlaskiego, jest jego postępująca w latach 2002-2012 specjalizacja w produkcji zwierzęcej, szczególnie w chowie bydła mlecznego (udział produkcji zwierzęcej w towarowej produkcji rolniczej wynoszący w 2012 r. 89,3%, w tym 59,3% to udział mleka) oraz dobrze rozwinięty przemysł rolno-spożywczy związany z dominującym kierunkiem produkcji gospodarstw rolniczych regionu, sprzyjający zwiększonej sprzedaży produktów przetworzonych. Kierunek tych zmian świadczy o dobrym wykorzystaniu mało korzystnych warunków przyrodniczych występujących na tym terenie i w sposób istotny wpływających na strukturę zasiewów, jeden z istotnych elementów organizacji produkcji roślinnej. Zaprezentowane analizy wyników badań pozwalają na ukazanie i objaśnienie powiązań przyczynowo-skutkowych charakteryzujących rolnictwo regionu. Tym samym mogą być podstawą do wskazania perspektywicznych kierunków działań na tym obszarze, którymi w pierwszej kolejności powinny być: poprawa stanu agrochemicznego gleb (udział gleb potrzebujących wapnowania to ponad 59%, duży udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zasobności w fosfor (43%) i potas (58%)), poprawa agrotechniki uprawy roślin (niskie zużycie przemysłowych środków produkcji), zwiększenie, do ekonomicznie uzasadnionego poziomu, intensyfikacji produkcji (niższy od średniej krajowej plon przeliczeniowy – 30,8 j.zb.·ha-1 UR), dalsza modernizacja infrastruktury technicznej gospodarstw oraz przyspieszenie działań zmierzających do zmian w zakresie korzystnej struktury agrarnej. Ponadto uzasadnione jest wspieranie wszelkiego rodzaju zamierzeń i przedsięwzięć, mających na celu realizację koncepcji rozwoju zrównoważonego na różnych szczeblach zarządzania, a także zmian nadających obszarom rolniczym charakteru wielofunkcyjnego, pozwalającego na przystosowanie się gospodarstw do zmieniających się warunków społeczno-ekonomicznych.